1. Những trường hợp không được hưởng thừa kế
* Bị tước quyền thừa kế
Bị tước quyền thừa kế: Đó là những người đáng lẽ sẽ phải được hưởng di sản vì theo quy định của pháp luật dân sự thì họ là những người thừa kế của người đã chết hoặc đã được người đã chết lập di chúc cho họ hưởng di sản nhưng lại bị pháp luật tước đi quyền hưởng di sản vì có những hành vi trái pháp luật, trái đạo đức. Người bị tước quyền thừa kế bao gồm cả những người thừa kế theo pháp luật và những người thừa kế theo di chúc.
Theo quy định tại Điều 621 BLDS 2015, những người sau đây không được quyền hưởng di sản:
- Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó;
- Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản;
- Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng;
- Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc; giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc, che giấu di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản.
Tuy nhiên, những người này vẫn được hưởng di sản, nếu người để lại di sản đã biết hành vi của những người đó, nhưng vẫn cho họ hưởng di sản theo di chúc.
* Bị truất quyền thừa kế
Người lập di chúc có quyền truất quyền hưởng di sản mà không cần phải nêu lý do. Chỉ những người thừa kế theo pháp luật mới là chủ thể của truất quyền thừa kế. Theo Điều 626 BLDS 2015 quy định người đã chết có quyền lập di chúc truất quyền hưởng di sản thừa kế của những người thừa kế theo pháp luật bằng cách ghi rõ ý chí của bản thân trong di chúc là không cho người đó hưởng di sản.
Có thể phân biệt tước quyền thừa kế và truất quyền thừa kế đó là: Việc truất quyền thừa kế của người thừa kế là dựa vào ý chí của người để lại di sản; còn việc tước quyền thừa kế là pháp luật quy định họ không được quyền hưởng thừa kế do có hành vi trái pháp luật, trái đạo đức mà không phụ thuộc vào ý chí của người để lại di sản.
2. Trường hợp được hưởng thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc
Những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc kể cả bị người lập di chúc truất quyền hưởng di sản thì vẫn sẽ được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trừ trường hợp họ từ chối nhận di sản (Điều 620 BLDS) hoặc bị tước quyền hưởng di sản (Khoản 1 Điều 621 BLDS).
Theo Điều 644 BLDS 2015 quy định Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:
- Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;
- Con thành niên mà không có khả năng lao động.