Tổ chức lại doanh nghiệp được hiểu là cách thức nhằm thay đổi quy mô, loại hình doanh nghiệp. Việc tổ chức lại doanh nghiệp sẽ giúp cho doanh nghiệp nâng cao được năng lực cạnh tranh để phát huy hiệu quả hoạt động kinh doanh hoặc giúp doanh nghiệp giải quyết được các mâu thuẫn nội bộ để tránh phải giải thể hoặc phá sản doanh nghiệp. Vì vậy, vấn đề tổ chức lại doanh nghiệp thường được đặt ra khi:
- Chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp thay đổi;
- Nhu cầu quản trị doanh nghiệp thay đổi;
- Các chủ sở hữu doanh nghiệp phát sinh mâu thuẫn;
- Công ty thiếu thành viên dẫn đến số lượng thành viên công ty không còn đủ giới hạn tối thiểu;
- Nâng cao năng lực cạnh tranh….
Theo quy định của pháp luật doanh nghiệp hiện hành, tổ chức lại bao gồm các hình thức: chia công ty, hợp nhất công ty, sáp nhập công ty, tách công ty và chuyển đổi loại hình công ty.
1. Chia Công ty (Điều 198 Luật Doanh nghiệp 2020)
Hình thức này áp dụng với Công ty cổ phần và Công ty TNHH: Chia các các tài sản, quyền và nghĩa vụ, thành viên, cổ đông của công ty hiện có để thành lập hai hoặc nhiều công ty mới. Công ty bị chia chấm dứt tồn tại sau khi các công ty mới được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.
Các công ty mới phải cùng liên đới chịu trách nhiệm về nghĩa vụ, các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và nghĩa vụ tài sản khác của công ty bị chia hoặc thỏa thuận với chủ nợ, khách hàng và người lao động để một trong số các công ty đó thực hiện nghĩa vụ này. Các công ty mới đương nhiên kế thừa toàn bộ quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp được phân chia theo nghị quyết, quyết định chia công ty.
2. Tách Công ty (Điều 199 Luật Doanh nghiệp 2020)
Hình thức này cũng chỉ áp dụng với Công ty cổ phần và Công ty TNHH: Tách bằng cách chuyển một phần tài sản, quyền, nghĩa vụ, thành viên, cổ đông của công ty hiện có để thành lập một hoặc một số công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần mới mà không chấm dứt tồn tại của công ty bị tách.
Sau khi đăng ký doanh nghiệp, công ty bị tách và công ty được tách phải cùng liên đới chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ, các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và nghĩa vụ tài sản khác của công ty bị tách, trừ trường hợp công ty bị tách, công ty được tách, chủ nợ, khách hàng và người lao động của công ty bị tách có thỏa thuận khác. Các công ty được tách đương nhiên kế thừa toàn bộ quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp được phân chia theo nghị quyết, quyết định tách công ty.
3. Hợp nhất công ty (Điều 200 Luật Doanh nghiệp 2020)
Hợp nhất công ty là việc hai hoặc một số công ty có thể hợp nhất thành một công ty mới, đồng thời chấm dứt tồn tại của các công ty bị hợp nhất.
Sau khi công ty hợp nhất đăng ký doanh nghiệp, công ty bị hợp nhất chấm dứt tồn tại; công ty hợp nhất được hưởng quyền và lợi ích hợp pháp, chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ, các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và các nghĩa vụ tài sản khác của các công ty bị hợp nhất. Công ty hợp nhất đương nhiên kế thừa toàn bộ quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của các công ty bị hợp nhất theo hợp đồng hợp nhất công ty.
4. Sáp nhập công ty (Điều 201 Luật Doanh nghiệp 2020)
Sáp nhập công ty là việc một hoặc một số công ty (sau đây gọi là công ty bị sáp nhập) có thể sáp nhập vào một công ty khác (sau đây gọi là công ty nhận sáp nhập) bằng cách chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp sang công ty nhận sáp nhập, đồng thời chấm dứt sự tồn tại của công ty bị sáp nhập.
5. Chuyển đổi loại hình công ty (Điều 202-205 Luật Doanh nghiệp 2020)
Có các loại hình doanh nghiệp được phép chuyển đổi như sau:
- Công ty cổ phần có thể chuyển đổi sang loại hình Công ty TNHH và ngược lại.
- Doanh nghiệp tư nhân có thể chuyển đổi loại hình công ty sang công ty TNHH, công ty cổ phần và công ty hợp danh.
- Công ty chuyển đổi đương nhiên kế thừa toàn bộ các quyền và lợi ích hợp pháp, chịu trách nhiệm về các khoản nợ, gồm cả nợ thuế, hợp đồng lao động và các nghĩa vụ khác của Công ty được chuyển đổi.
Vì vậy, tùy vào mục đích của từng công ty mà công ty lựa chọn các hình thức tổ chức lại doanh nghiệp khác nhau.