Pháp Luật quy định về Giám hộ và thủ tục đăng ký người giám hộ trong Bộ luật dân sự năm 2015 và Luật hộ tịch năm 2014. Theo đó, giám hộ là việc cá nhân, tổ chức (sau đây gọi chung là người giám hộ) được pháp luật quy định hoặc được cử để thực hiện việc chăm sóc và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi (sau đây gọi chung là người được giám hộ).
1. Người mất năng lực hành vi dân sự
Điều 22 Bộ luật dân sự 2015 quy định về người mất năng lực hành vi dân sự như sau:
“1. Khi một người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần.
Khi không còn căn cứ tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự thì theo yêu cầu của chính người đó hoặc của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự.
2. Giao dịch dân sự của người mất năng lực hành vi dân sự phải do người đại diện theo pháp luật xác lập, thực hiện."
Như vậy, để được pháp luật công nhận một người là người mất năng lực hành vi dân sự, trước tiên và cũng là điều kiện bắt buộc là người có liên quan phải nộp Đơn yêu cầu lên Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu Tòa án tuyên bố người đó mất năng lực hành vi dân sự. Kèm theo đơn yêu cầu là kết luận của cơ quan chuyên môn hoặc các chứng cứ khác chứng minh người đó bị tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ hành vi.
Sau khi thụ lý đơn, Tòa án có thể yêu cầu trưng cầu giám định về sức khỏe, bệnh tật của người đang bị yêu cầu tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự. Sau khi đánh giá hồ sơ, các tài liệu chứng cứ, kết luận giám định và thực tế, Tòa án sẽ ra quyết định công nhận hoặc không công nhận người mất năng lực hành vi dân sự. Một người, chỉ bị coi là người mất năng lực hành vi dân sự khi có Quyết định của Tòa án tuyên bố người này mất năng lực hành vi dân sự.
2. Điều kiện để có thể làm người giám hộ
Người mất năng lực hành vi dân sự không thể tự mình thực hiện các giao dịch dân sự mà phải cần có người giám hộ. Điều 49, Bộ Luật dân sự 2015 quy định cá nhân có đủ các điều kiện sau đây có thể làm người giám hộ:
- Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ.
- Có tư cách đạo đức tốt và các điều kiện cần thiết để thực hiện quyền, nghĩa vụ của người giám hộ.
- Không phải là người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc người bị kết án nhưng chưa được xoá án tích về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người khác.
- Không phải là người bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền đối với con chưa thành niên.