Tổ chức lại doanh nghiệp là việc tái cấu trúc lại doanh nghiệp dẫn đến việc làm thay đổi quy mô kinh doanh hoặc làm thay đổi hình thức pháp lý doanh nghiệp với mục đích nâng cao năng lực cạnh tranh để phát huy hiệu quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Khi thực hiện hoạt động này, doanh nghiệp cần lưu ý một số nội dung sau:
1. Đối tượng
Theo quy định của Luật Doanh nghiệp, công ty trách nhiệm hữu hạn (TNHH) và công ty cổ phần có thể được tổ chức lại theo một trong các hình thức: chia, tách, hợp nhất hoặc sáp nhập.
Ngoài ra, hình thức chuyển đổi doanh nghiệp từ loại hình này sang loại hình khác được áp dụng cả đối với doanh nghiệp tư nhân (ví dụ: chuyển đổi doanh nghiệp tư nhân thành công ty TNHH).
2. Hệ quả pháp lý
Doanh nghiệp bị chia, hợp nhất hoặc chuyển đổi sẽ chấm dứt tồn tại kể từ thời điểm các doanh nghiệp mới được đăng ký kinh doanh. Trong khi đó, việc tách một doanh nghiệp không làm chấm dứt hoạt động của công ty bị tách.
3. Đảm bảo tính cạnh tranh
Việc hợp nhất, sáp nhập công ty phải bảo đảm tuân thủ quy định về tập trung kinh tế của Luật Cạnh tranh. Cụ thể, Luật Cạnh tranh có quy định về việc tập trung kinh tế bị cấm khi doanh nghiệp thực hiện tập trung kinh tế gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể trên thị trường Việt Nam. Việc đánh giá tác động hoặc khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể của việc tập trung kinh tế được quy định tại Điều 31 Luật Cạnh tranh và được hướng dẫn chi tiết tại Nghị định 35/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Cạnh tranh.
Doanh nghiệp khi tham gia tập trung kinh tế phải nộp hồ sơ thông báo tập trung kinh tế đến Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia theo quy định tại Điều 34 của Luật Cạnh tranh trước khi tiến hành tập trung kinh tế nếu thuộc ngưỡng thông báo tập trung kinh tế. Ngưỡng thông báo tập trung kinh tế được xác định theo quy định tại Điều 33 Luật Cạnh tranh và Điều 13 Nghị định 35/2020/NĐ-CP.
4. Thẩm quyền quyết định
Thẩm quyền quyết định việc tổ chức lại doanh nghiệp thuộc về chủ sở hữu công ty, hội đồng thành viên đối với Công ty TNHH hoặc Đại hội đồng cổ đông đối với Công ty Cổ phần.
5. Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp
Các doanh nghiệp mới thành lập từ doanh nghiệp bị chia, hợp nhất hoặc chuyển đổi được hưởng các quyền và lợi ích hợp pháp, phải chịu trách nhiệm hoặc liên đới chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp cũ. Ngược lại, đối với hình thức tách hoặc sáp nhập doanh nghiệp, cả doanh nghiệp mới thành lập từ việc tổ chức lại và doanh nghiệp cũ đều có các quyền và nghĩa vụ như nêu trên. Cụ thể:
- Thứ nhất, nghĩa vụ đối với người lao động:
Theo quy định của Bộ luật Lao động, trong trường hợp chia, tách, hợp nhất, sáp nhập doanh nghiệp, người sử dụng lao động kế tiếp phải chịu trách nhiệm tiếp tục sử dụng số lao động hiện có và tiến hành việc sửa đổi, bổ sung hợp đồng lao động. Trường hợp không sử dụng hết số lao động hiện có, người sử dụng lao động kế tiếp có trách nhiệm xây dựng và thực hiện phương án sử dụng lao động theo quy định. Trường hợp bắt buộc phải cho người lao động thôi việc thì phải trả trợ cấp mất việc làm cho người lao động theo quy định.
- Thứ hai, nghĩa vụ đối với cơ quan quản lý thuế:
Khi thực hiện việc chia, tách, hợp nhất, sáp nhập, chuyển đổi, doanh nghiệp phải thực hiện quyết toán thuế với cơ quan thuế đến thời điểm có quyết định tổ chức lại của cơ quan có thẩm quyền và có trách nhiệm nộp báo cáo tình hình sử dụng hóa đơn cùng với thời hạn nộp hồ sơ quyết toán thuế.
Trường hợp có số thuế giá trị gia tăng (GTGT) nộp thừa hoặc số thuế GTGT đầu vào chưa được khấu trừ hết, doanh nghiệp sẽ được hoàn thuế GTGT nếu nộp thuế GTGT theo phương pháp khấu trừ thuế.