Trong hệ thống pháp luật dân sự, thừa kế là một trong những chế định pháp luật có vai trò quan trọng giúp việc phân chia tài sản của người đã mất cho người hoặc cơ quan, tổ chức theo ý trí của họ hoặc theo luật định. Bộ luật Dân sự năm 2015 được xem là văn bản pháp luật quy định khá chi tiết, cụ thể và đầy đủ về chế định thừa kế, theo đó thừa kế theo di chúc và thừa kế theo pháp luật của công dân được đảm bảo hơn. Trong đó, quy định về thừa kế thế vị là một trong những quy định thừa kế theo pháp luật được quan tâm nhất. Theo điều 652 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
“Điều 652. Thừa kế thế vị
Trường hợp con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống.”
Về nguyên tắc chung, người thừa kế là người còn sống vào thời điểm mở thừa kế, nhưng theo quy định trên thì khi người được hưởng thừa kế chết trước hoặc cùng một thời điểm với người để lại di sản thì con của họ được hưởng thay phần di sản đó. Có thể hiểu, thừa kế thế vị là việc các con (cháu, chắt) được thay thế vào vị trí của bố/mẹ hoặc ông/bà để hưởng di sản. Các thừa kế nhận di sản với tư cách là người thế vị sẽ phải chia nhau (chia đều) phần mà người cha hay người mẹ, người ông hoặc bà chúng nếu còn sống sẽ được hưởng.
Như vậy, thừa kế thế vị chỉ xét trên hàng thừa kế thứ nhất, xét trên tổng thể về quan hệ huyết thống, về quan hệ nuôi dưỡng giữa người để lại di sản với con cháu của người đó. Về quan hệ huyết thống, thừa kế thế vị xét trên quan hệ giữa người để lại di sản và con của họ (cha/mẹ và con). Quyền thừa kế thế vị của cháu, chắt dựa trên quyền thừa kế di sản của cha/mẹ khi còn sống. Vể quan hệ nuôi dưỡng, giữa con nuôi và cha/mẹ nuôi, thì con nuôi vẫn được hưởng thừa kế như các con ruột khác, và cháu/chắt vẫn được hưởng quyền thừa kế thế vị trong trường hợp quy định tại điều 652 Bộ luận Dân sự. Theo điều 653 Bộ luật này quy định:
“ Điều 653. Quan hệ thừa kế giữa con nuôi và cha nuôi, mẹ nuôi và cha đẻ, mẹ đẻ
Con nuôi và cha nuôi, mẹ nuôi được thừa kế di sản của nhau và còn được thừa kế di sản theo quy định tại Điều 651 và Điều 652 của Bộ luật này.”
Ngoài ra, tại điều 654 cũng có quy định về quan hệ thừa kế giữa con riêng của bố dượng, mẹ kế nếu chăm sóc, nuôi dưỡng nhau như cha con, mẹ con thì được hưởng thừa kế theo quy định tại điều 652,653 của Bộ luật này.
“Điều 654. Quan hệ thừa kế giữa con riêng và bố dượng, mẹ kế
Con riêng và bố dượng, mẹ kế nếu có quan hệ chăm sóc, nuôi dưỡng nhau như cha con, mẹ con thì được thừa kế di sản của nhau và còn được thừa kế di sản theo quy định tại Điều 652 và Điều 653 của Bộ luật này.”